Ostatnie miesiące I wojny światowej to czas niezwykłe burzliwy i niebezpieczny dla powiatu chrzanowskiego i Jaworzna. Przyczyną tego była żałosna sytuacja aprowizacyjna. Sytuacja uległa jeszcze pogorszeniu we wrześniu i październiku 1918 roku. Mieszkańcy domagali się wówczas od władz wycofania straży granicznej pomiędzy Galicją a Królestwem Polskim, a także możliwości wolnego przewozu żywności.
Czas zamętu
Z chwilą zakończenia działań wojennych na frontach I wojny światowej jaworznicka okolica odzyskała niepodległość. Nastąpiło to w wyniku całkowitego rozpadu trzech mocarstw zaborczych. Unieważnieniu uległy traktaty rozbiorowe. Nastąpił też ostateczny rozpad monarchii austro-węgierskiej w listopadzie 1918 roku. Rozpadowi uległ stary porządek świata.
Nastał czas chaosu politycznego typowy dla okresu braku władzy państwowej. Z map Europy znikały stare imperia, takie jak imperium rosyjskie, niemieckie, habsburskie czy osmańskie. Abdykowali też ich władcy. W ich miejsce powołano do życia nowe państwa o charakterze republiki. Wielkie armie państw walczących uległy demobilizacji.
Zdemobilizowani żołnierze zaczęli powracać do swych domów. Przynosili ze sobą niepewność jutra, zwątpienie. Niektórzy z nich przynieśli ze sobą z frontu ideały rewolucyjne. W tym czasie nie powołano jeszcze do życia policji państwowej, a bezpieczeństwo zapewniały jedynie oddziały żandarmerii wojskowej.
Tworzono też oddziały straży gminnej. Zadaniem tej ostatniej było patrolowanie okolicy oraz strzeżenie budynków użyteczności publicznej. Straż ta miała ochraniać urzędy, budynki szkolne, kościoły i zabudowania plebańskie.
Wprowadzanie
nowego porządku
Zawieszenie broni, które zostało podpisane 11 listopada 1918 roku dało początek budowie niepodległej Polski. Jaworzno wkraczało na tę ścieżkę wraz z niepokojami społecznymi. Spowodowane to było narastaniem sympatii porewolucyjnych. Nastroje te podsycane były wieściami docierającymi z terenów byłego cesarstwa rosyjskiego. Ziemia ta ogarnięta była od roku przez rewolucję bolszewicką.
Wiadomości te przynosili agitatorzy bolszewiccy docierający na teren miasta Jaworzna i gmin sąsiednich z terenu byłego Królestwa Kongresowego. Sytuacja ta wpłynęła na rozprzężenie obyczajowo-moralne, co było przyczynkiem do rozbojów bandyckich na terytorium Jaworzna i w przyległych osadach, jak również na terenie powiatu chrzanowskiego. Żołnierze powracający z frontu dopuszczali się rabunków i gwałtów. W mieście zapanował chaos, mieszkańcy po zapadnięciu zmroku nie opuszczali swoich domów.
Aby przeciwdziałać tym zdarzeniom, 23 listopada 1918 roku, władze Polskiej Komisji Likwidacyjnej skierowały do wszystkich swoich komisarzy polecenie, żeby wymusili na ludności, aby ta wstępowała do straży bezpieczeństwa, a byłym żołnierzom nie stwarzali żadnych trudności przy wykonywaniu zadań służbowych dotyczących bezpieczeństwa.
W tym czasie komisarzem na powiat chrzanowski był Z. Żuławski, który miał nakazane, aby nie stwarzać przeszkód tym strażnikom, którzy chcą być czynni dla dobra publicznego. Miał jednocześnie dążyć do jak najszybszego utworzenia posterunków straży bezpieczeństwa oraz utworzyć posterunki straży powiatowej w celu utrzymania porządku i spokoju publicznego.
W roku 1918 powołano posterunki w następujących miejscowościach: Jaworzno, Byczyna, Ciężkowice, Pieczyska, Wysoki Brzeg (bez gminy katolickiej), Szczakowa, Długoszyn, Jęzor (bez gminy katolickiej), Bory, Jeleń, Jeleń Dąb. Mimo podjęcia tych działań, stan bezpieczeństwa nie poprawił się.
A niebezpieczne wypadki właśnie nadciągały…
Przemysław Maciejewski
