Konstytucja 3 Maja – ustawa niezwykła, uchwalona 3 maja 1791 roku. Od początku tegoż roku prowadzono nad nią intensywne prace w niewielkim gronie osób, które uważa się za autorów owej ustawy zasadniczej. Wśród nich wymienia się króla Stanisława Augusta i jego sekretarza, księdza Scypiona Piatolli, Ignacego Potockiego i Hugo Kołłątaja.
Projekt konstytucji odczytano 2 maja w pałacu Radziwiłłowskim, po czym w siedzibie marszałka Stanisława Małachowskiego 83 posłów zobowiązało się do jej uchwalenia. I tak 3 maja, przy obecności 1/3 posłów, licznej publice na galerii sejmowej i tłumach mieszczan pod zamkiem rozpoczęto obrady nad Ustawą Rządową. Większością głosów, bez dyskusji nad jej tekstem, uchwalono Konstytucję Rzeczypospolitej. Lud warszawski przyjął posłów entuzjastycznie.
Konstytucja stanowiła w XI rozdziałach m.in.:
– władza prawodawcza skupiona jest w Sejmie czyli w Stanach Zgromadzonych, władza najwyższa wykonawcza w królu i straży, władza sądownicza w jurysdykcjach (sądach),
– religią narodową panującą jest i będzie wiara święta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami. Że zaś taż sama wiara święta przykazuje nam kochać bliźnich naszych, przeto wszystkim ludziom, jakiegokolwiek bądź wyznania, pokój w wierze i opiekę rządową winniśmy i dlatego wszelkich obrządków i religii wolność w krajach polskich, podług ustaw krajowych, warujemy,
– Komisja Edukacji w umysły synów królewskich – przyszłych następców tronu wpajać będzie religię, miłość cnoty, Ojczyzny, wolności i konstytucji krajowej,
– stanowi szlacheckiemu wszelkie swobody, wolności w życiu prywatnym i publicznym zapewniamy, szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucji uznajemy,
– lud rolniczy pod opiekę prawa i rządu krajowego przyjmujemy,
– każdy człowiek, z którejkolwiek strony przybyły, na ziemi polskiej wolnym jest zupełnie użyć przemysłu swego jak i gdzie chce,
– naród winien wojsku swemu nagrodę i poważanie za to, iż się poświęca jedynie dla jego obrony.
Wśród oświecanych warstw społeczeństw wielu krajów europejskich zyskała Konstytucja pochlebne oceny, uznawano ją za akt awangardowy w Polsce, która podówczas uchodziła za kraj konserwatywny.
Ostatecznie drugi rozbiór Polski w styczniu 1793 roku i rozbiór trzeci w październiku 1795 roku wraz z pozbawieniem Polski niepodległości całkowicie zniweczyły postanowienia Konstytucji.
e.bigas
