Instruktor nauki jazdy prowadzący jednoosobową działalność osobową (samozatrudnienie w danym ośrodku szkolenia kierowców) ulega wypadkowi. Kto w takiej sytuacji ustala okoliczności wypadku? Podmiot na rzecz którego poszkodowany świadczy usługi, czy może Zakład Ubezpieczeń Społecznych?

W omawianym przypadku należy przyjąć, że ustalenia w zakresie okoliczności i przyczyn wypadku będą leżały w gestii Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to z tego, iż poszkodowanym jest osoba prowadząca działalność gospodarczą, w stosunku do której na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, właściwym do sporządzenia karty wypadku jest ZUS.

Wypadek przy pracy możliwy jest niezależny od formy zatrudnienia.

Wykonywanie pracy może odbywać się zarówno w oparciu o stosunek pracy, jak również pozapracownicze formy zatrudnienia takie jak umowy cywilnoprawne – umowa o dzieło, umowa zlecenie. Obok zatrudnienia na podstawie wyżej wskazanych umów, istnieje możliwość zarabiania również w ramach prowadzenia działalności gospodarczej w tym jednoosobowej.

Definicja wypadku przy pracy znajduje się w art. 3 ust 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z przywołanym przepisem, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu między innymi podczas:

• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Należy pamiętać, że wypadkowi może ulec osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej jak również osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, która realizuje w ramach prowadzonej działalności umowę na rzecz innego podmiotu – przykładowo na rzecz ośrodka szkolenia kierowców. W takim przypadku mogą pojawić się wątpliwości dotyczące wskazania strony, na której ciążą obowiązki związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn zdarzenia.

Ośrodek czy ZUS – kto będzie prowadził postępowanie powypadkowe samozatrudnionego?

Osoby niebędące pracownikami, które w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu uległy wypadkowi, zgłaszają wypadek odpowiednim podmiotom, które ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy dokonują w karcie wypadku. Odpowiednie podmioty to między innymi:

• podmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia – w stosunku do wykonujących te umowy,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Rozstrzygając bezpośrednio wątpliwości wskazane w pytaniu należy uznać, że właściwym do sporządzenia karty wypadku będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z przepisu art. 5 ust. 1 pkt 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wynika bezpośrednio, iż ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dokonuje w karcie wypadku Zakład – w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ważne

Dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, w stosunku do której postępowanie powypadkowe przeprowadza ZUS, zgłoszenie wypadku przy pracy powinno nastąpić niezwłocznie w terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu, właściwej ze względu na siedzibę prowadzenia działalności.

• art. 3 ust 1, art. 5 ust. 1 pkt 8 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. nr 1376 ze zm.).

Sebastian Kryczka
prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania