Wielki Post rozpoczyna Środa Popielcowa. Wygaszano w nią wszelkie światła, uciszano muzykę i przerywano tańce. W XIII wiecznej Polsce post rozpoczynano na siedemdziesiąt dni przed Wielkanocą. Od jego połowy dorośli nie jadali pokarmów ciepłych i gotowanych, jadano wyłącznie chleb, suszone owoce i wędzone ryby.

Po północy w Środę Popielcową zasiadano do maślanej kolacji zwanej podkurkiem, podawano na niej śledzie, jajka i mleko. Oznaczała ona nieodwołalnie post. Środa Popielcowa to dzień uroczystych mszy pokutnych. Podczas nich księża posypywali głowy wiernych popiołem powstałym ze spalenia ubiegłorocznych palm. Wypowiadano łacińską sentencję „pamiętaj człowiecze, żeś proch i w proch się obrócisz”. Podkreślano w ten sposób marność i nieuchronność końca ludzkiego żywota. Uznaje się, że zwyczaj ten pojawił się w IV wieku w Rzymie, stamtąd rozprzestrzenił się na całą Europę.

Po krótkim okresie radości tzw. karnawale, radości, która płynie z faktu Świąt Narodzenia Jezusa, następuje początek kolejnego okresu, przygotowującego do najważniejszych świąt, do misterium paschalnego, a więc męki, śmierci i zmartwychwstania Pańskiego.

To najważniejsze święto i najważniejsze wydarzenia w dziejach świata, podstawa naszej wiary. Do tego święta w dziejach świata przygotowywano się w rozmaity sposób. Na samym początku były tylko dwa dni takiego przygotowania, post 40-godzinny. Teraz jest to post 40-dniowy, rozpoczynający się w Środę Popielcową. Post łączy się z ograniczeniem w jedzeniu i piciu. W rzeczywistości post musi nieść ze sobą element pokuty.

W dzisiejszym troszeczkę zwariowanym czasie człowiek staje się zagubiony w tym co czyni. Pojawia się refleksja – po co żyjesz, zatrzymaj się na chwilę i pomyśl po co żyjesz. Nazwa Środy Popielcowej odwołuje do popiołu, do prochu, do tego co zmiatamy i wyrzucamy. Gdy Pan Jezus rozpoczyna działalność mówi: nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię. Gotowość do nawrócenia to jest to pokorne skłonienie głowy pod ten poświęcony popiół i przyjęcie do wiadomości tej dobrej nowiny, chociaż trudnej, pamiętaj człowiecze, że z prochu powstałeś i w proch się obrócisz. Prochem jesteś, ale Pan cię wskrzesi w dniu ostatecznym. Więc popiół, skłonienie głowy to nasz wyraz pokory przed Bogiem a równocześnie naszej gotowości, że chcemy życie prostować, chcemy prostować ścieżki wiodące do Pana.

Bardzo ważne jest też podkreślenie innej prawdy: powrót człowieka do Boga to jest pokuta, grzech to jest odejście od Boga, więc żeby się nawrócić potrzebujemy pomocy Chrystusa, pomocy łaski Bożej. Wydarzenie to niesie pewien znak, jeżeli coś jest połączone z jakimś znakiem to inaczej to przeżywamy. Tym znakiem jest poświęcony popiół i posypanie głów popiołem. Mogą tego dostąpić wszyscy, nawet ci, którzy nie mogą w pełni żyć w komunii z Bogiem, ci, którzy mają przeszkody w przystąpieniu do sakramentu pokuty czy potem do komunii świętej, mogą pokornie na swoją głowę przyjąć poświęcony popiół.

Starajmy się, ażeby to wydarzenie było początkiem naszego nawrócenia. Ciągle jesteśmy ludźmi słabymi. I tak, jak jesteśmy narażeni na upadek, tak ciągle powinniśmy powstawać i kroczyć ku górze za tym, który jest naszym przyjacielem, naszym Zbawicielem, naszym obrońcą, który ukazał drogę idąc przez świat, przez życie, przez te ziemię. Nie zostając tu, nie chce nas zostawić tutaj, tylko doprowadzić do szczęścia w niebie, czego każdemu życzę, ażeby przyjmując na głowę ten znak pokory przed Bogiem podkreślił tę gotowość do pokuty, żebyśmy nie zmarnowali kolejnego daru 40 dni nawrócenia i powrotu do Chrystusa.

ks. Stanisław Janicki, proboszcz parafii pw. Miłosierdzia Bożego, Jaworzno-Bory
(oprac. e.bigas)